abang
|
abang angkang |
abg (anak baru gede)
|
bajarbajar, siuoruor |
ada
|
adong, ada, tidak ada-soada |
adik
|
adik lakilaki - anggi |
adop
|
hadap; maradophon |
adu
|
alu, aluhon – adukan, dialuhon – diadukan, mangalualu – mengadu nasib |
agak
|
tar; agak cantik – tar uli |
agap
|
tawa terbahak-bahak |
air
|
aek; air terjun – sampuran, air mata – ilu, menetes air mata – manetek ilu; basah – maraek |
ajak
|
togi, mengajak manogi, ajaklah – togihon, pemimpin – partogi |
ajimat
|
parsimboraon, simbora parlapikon |
aku
|
ahu; mengakui – marhatingkoshon |
alot
|
jogal |
amat, mengamati
|
tillik; manilik, maniliknilik |
ampat
|
opat |
andai
|
molo, andai kata bisa – molo boi nian |
angin
|
alogo – angin ribut – ampilas |
antar
|
taru; antarkan – taruhon |
antuk
|
ondok, mengantuk mondokondok |
apa
|
aha; mengapa – mahua, apapun – lan |
apel
|
tandang, pergi ke rumah gadis untuk pacaran – martandang |
appear
|
agar; appearance – agar, bagak, dorang, jeges, jagar, lago, uli |
arah
|
odong, dipaodong – diarahkan; dompak, dompak hambirang – arah kiri, dompak siamun arah kanan; dihadapi –didompahi; diarahkan – dijuju |
arang
|
agong |
arti
|
lapatan, artinya – lapatanna |
asam
|
igar, rudang; terlalu asam – maigarhu; jeruk asam – unte rudang |
asap
|
timus, berasap – martimus |
asing
|
duru; diasingkan – sipaduruon |
atap
|
tarup |
atur
|
ture, mengatur – pature, palsu – pinatureture; aturan – ruhut; aturan peradatan – ruhut ni paradaton |
awas, jaga
|
ramot, mengawasi, menjaga – mangaramoti |
ayah
|
amang |
ayo
|
tole, ayo lah , tole |
bagaimana
|
beha, boha, apa yang harus dikerjakan – beha bahenon, boha bahenon |
bagus
|
jeges |
bahas
|
uhal, membahas, manguhal, menganalisa |
bahaya
|
mara; ditimpa bahaya – marmara, tempat bahaya – parmaraan |
bahu
|
abara, diabarai, mangabarai, parsitangkingon. Diabarana i do dibahen siboanonna i. Diabarai ibana do sude harugian i. Ibana do mangabarai sude ulaon i. |
baik
|
denggan, diperbaiki – dipadenggan, padengganhononhon |
bajak
|
tinggala |
baju, pakaian
|
abit |
bakar
|
tutung; terbakar – matutung; heater (pembakaran) – tataring |
bangun
|
dungo |
banyak
|
torop, godang, banyak yang kamu tahu – godang parbinotoanmu, sangat banyak – bahat nai; banyak orang – torop jolma; banyak orang – torop jolma; kebanyakan -pagodanghu |
bapa, ayah
|
amang |
barang dagangan
|
boniaga |
batang
|
kambona, sebatang – sangkambona |
bayar
|
garar, kubayar – hugarar, membayar – manggarar |
baur
|
saor, berbaur – marsaor |
bebek
|
bibi |
bekal
|
borhatborhat |
bekas
|
tihas |
bela
|
tutur, pembela – panuturi, memembela – manuturi |
belakang
|
pudi; terbelakang – parpudi; dibelakang – dipudi; dibelakangi – ditundali |
beli
|
tuhor, membeli – manuhor, di beli – nituhor |
benar
|
tingkos, toho; membenarkan – marhatohohon; tutu; sebenarnya – antong |
benih
|
boni |
benjol
|
punil, boasa punil bohim, marbadai do ho?, berbenjolbenjol – marduguldugul |
bentak
|
songgak; dibentaki – disonggahi; saling mementak – masisonggahan |
bentang alam
|
hajangkajang |
berangkat
|
borhat |
berat
|
borat; keberatan – haboratan |
berdiri
|
tindang, jongjong |
berhenti
|
sohot, maradian |
beri
|
lehon; memberi – mangalehon |
beringin
|
jabijabi |
berkas, bungkus
|
borhos; seberkas – samborhos |
berkat
|
pasupasu |
bersama-sama
|
rampak, rampak do sibenet dohot lae na i |
bersih
|
ias, bersihkan – paias; dengan jujur – ias ni roha |
bertambah, ganda
|
more |
besar
|
balga; lebih besar – balgaan; terbesar – umbalga; jalan besar – dalan balobung; besar – bolon, terlalu besar – pabolinhu |
besok
|
sogot, besok lusa – sogot haduan |
bidan
|
sibasoh |
bijak
|
ampa, bahasa ladang – arda diladang; bahasa bijak – ampa ardang; |
bijaksana
|
bisuk |
bilang
|
dok; yangdikatakan (dibilang) – pandok; katakan – dokkon |
bimbing
|
togu, membimbing – manogu |
bingung
|
bojok, (heran) longang, maoto (oto) |
bisik
|
husip; husiphon ma tu ahu aha do na dibagasan roham |
bohong
|
gabus; berbohong – margabus; pembohong – pargabus |
buah
|
parbue |
bual
|
buras, kombur; berbual – markombur |
buang
|
ambolong, ambolonghon; pembuangan – panduduron |
bujuk, mohon
|
elek, elekelek, bujukan – pangelek, membujuk – mangelek |
buka
|
buka, buha |
bukit
|
robean, robean na timbo (dolok) |
bulan
|
bulan, bulan tula – bulan purnama? |
bulat
|
tingko, gonong |
bumi, dunia
|
portibi, hasiangan |
bundar
|
tingko, lunjung |
bunuh
|
pamate, pembunuhan berencana – todos, pusa |
bunyi
|
huling (kuling); berbunyi –mangkuling; lonceng – hulingkuling |
burung
|
pidong; pidong patiaraja; pidong sigak; pidong imbulubuntal; amporik; pidong araroma; pidong lote – burung puyuh |
buta
|
pitung, mapitung |
cabut
|
bubut, mambubut, mencabut, mangurati; borgat (cabut untuk tumbuh2an, bersama akarnya); maborgat – tercabut; mamborgat – mencabut |
cakar
|
tambirik, |
cape
|
loja |
cari
|
lulu, lului; mencaricari – lulululu, mencari – mangalului |
cecer, serak
|
sabur |
cekatan
|
bontis |
cela, raib
|
tihas |
cepat
|
tibu |
cerdik, bijaksana
|
bisuk |
cerita
|
torsa, torsatorsa, cerita rakyak – turiturian |
ceroboh, keras kepala, suka melawan
|
tois |
cicak
|
boraspati |
cicip
|
dai, rasakan – daihon |
cincang
|
tanggo, mencincang – mananggoi – sangsang |
cinta, kasih
|
holong |
cium
|
umma, mangumma, masiummaan, masiummaummaan – bercium-ciuman |
coba, dicoba
|
disuba |
cubit
|
gotil, unang sai gotil anggimi |
cukup
|
sae |
cuci
|
buri, air pencuci – aek pamurion |
curi
|
tangko; mencuri – manangko |
dahi, muka, wajah
|
bohi |
dagangan
|
boniaga, tigatiga; marboniaga – berdagang; parboniaga – pedagang, dagangan – tigatiga, berjualan – martigatiga |
daki, mendaki, naik, menanjak
|
nangkok, mendaki ke bukit – nangkok tu dolok |
dalam
|
bagas |
danau
|
tao |
dapat
|
dohar, didapat, diperoleh – mandohar |
dari
|
sian, dari situ – sian i |
datang
|
ro, sudah datang – nga ro, nungnga ro |
daun
|
bulung, daun beringin – bulung ni hariara |
debat
|
sinambul, tukang debat – parsinambul |
dekat
|
jonok |
delapan
|
ualu |
dengar
|
bege, didengar – dibege |
dengkul, lutut
|
dugul, ulu ni tot, mendengkuli – mandugul |
depan
|
jolo, ke depan – tujolo, masa yang akan datang – tujoloan, dahulu – najolo, pertama – parjolo |
deras, lebat
|
dobar; mansai dobar do parbue ni pinasa i; dobar do udan i |
derita, penderitaan
|
siaginon, parniahapan |
desak
|
abuk, diabuk, mangabuk, mabuk, pangabuk. Unang sai abuk ibana |
dia
|
ibana |
diam
|
sip, hehem, pendiam – sijalo sipsip |
didih
|
gurgur, mendidih – magurgur |
dingin
|
ngali |
doa
|
tangiang; tabas |
dua
|
dua, duabelas – sampulu dua |
duga
|
agak – sura |
dunia
|
portibi |
ejek
|
ehet, mangehet |
elang (burung)
|
lali |
emas
|
sere, emas palsu – suasa |
embun
|
ombun |
enak
|
tabo; tabo ma lompalompa ni inang on; enak didengar – lengenlengen |
enam
|
onom |
filsafat
|
risa, filosofinya – risana; ilmu filsafat – raksa risa |
gagak (burung)
|
sigak |
gali, telaah
|
uhal; menelaah – manguhal |
gampang
|
mura, sangat gampang – sai nura |
ganjil
|
geduk |
gelap
|
holom |
gema
|
saringar |
gemetar
|
manggirgir |
gendong
|
abing, abin, mangabing, diabing, abingan |
gerak, bergerak, mulai melangkah
|
hinsat |
gerangan
|
ulaning, apa gerangan – aha ulaning |
gerimis
|
simbur, simbursimbur |
gimana, bagaimana
|
beha |
goblok
|
oto |
guna
|
hasea; menggunakan – marhaseanghon; memanfaatkan – mamparhaseanghon |
gundul
|
saesae |
habis
|
suda, habis-habisan – tumpur |
hajat
|
lolo, palolo jabu – hajat membangun rumah, hajat melaksanakan pekerjaan – palolo siulaon; hadirin – loloan na torop; berkumpul – marlolo |
hak
|
tohap, agat; hak milik kita – aganta |
hambur, berserakan
|
abur, diaburhon mangaburhon, maraburan, marabur, maraburabur |
hanya
|
holan, hanya sedikit – holan saotik, ondeng |
hanyut
|
maup |
haram
|
rumar, hata rumar – kata kotor, kata yang tidak sopan |
harap
|
sinta harapan/citacita – sintasinta, diharapkan – dipasinta |
hari
|
ari |
harta
|
agat, arta, hamoraon, ugasan |
hasea
|
berguna; so hasea – tidak beguna; marpahaseang, humaseaan – lebih berguna |
hasil
|
omo, bekerja – mangomo. penghasilan – naniomo |
hati, perasaan
|
roha, senang hati las roha, hatihati – nangetnanget, nanget |
hebat
|
bongak, mininggikan diri – pabongakbongakhon |
hembus
|
ombus |
henti, diam
|
so; berhenti – paso |
hidup
|
ngolu |
hijau
|
rata; menghijau –ratarata |
hilang
|
mago |
hitam
|
birong |
hitung
|
etong |
hujan
|
udan, hujan es – ambolas; udan na so hasaongan, alogo na so hapudian |
hutan
|
harangan |
hutang
|
singir |
hujan
|
udan, hujan es – ambolas |
ibu
|
inang, ibu yang baik hati inang soripada, inanta i, our madam |
ikan
|
dengke, ikan mujahir – dengke jair |
ikat kepala
|
bulang |
ikut
|
ihut; mangihuti; dohot; pengikut – parsidohot; ihit, mengikuti – mangihiti |
ilmu
|
raksa, mangaraksa-berilmu, pengetahuan – pengetahuan |
indah
|
uli, betapa indahnya – mansai uli |
ini
|
on, seperti ini – songon on |
injak
|
dege |
ipar
|
tunggane, hubungan antara suami dan saudara istri – partungganean |
istri
|
ripe; istrinya –ripenai; calon istri – oroan |
itu, seperti itu
|
I, songon i, songon an |
jadi
|
saut, gabe |
jahat
|
jungkat, berhati busuk – geduk |
jahe
|
pege |
jalar
|
insir, ular menjalar – manginsir ulok |
jam
|
pungkul, jam berapa – pungkul piga |
jambu batu
|
antajau |
jampi
|
tabas |
jangan
|
unang, jangan sampai – sotung, jangan sampai rusak nanti – sotung sega annon |
janggal
|
haduk |
jantung
|
taroktok; bukbak taroktokna – berdebar jantungnya |
jatuh dabu, madabu, jatuh untuk
manusia
|
tinggang |
jauh
|
dao |
jawab
|
alus, menjawab –alusi, dijawab – dialusi, saling menjawab – masialusan |
jebakan
|
lupaklupak |
jejak
|
bogas, menetapkan langkah (untuk masa depan – pernikahan) – parbogasan |
Jelajah
|
adang. Nungga sude diadangi ibana alai ndang jumpasa |
jelas, menjelaskan
|
nalnal, panalnalhon, patiar; jelas terlihat – tedak, tedak songon indahan di balanga |
jelek
|
roa; terjelek – rumoa |
jengkol
|
joring |
jenis, ragam
|
ragam |
jernih
|
tio |
jodoh
|
rongkap |
jujur
|
tigor – (tidak jujur) geduk |
kacau
|
gaor; kacau balau – sursar |
kadang
|
sipata |
kain, pakaian
|
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit, parabiton |
kakak/adik(perempuan)
|
ito |
kaki
|
pat |
kalau
|
molo |
kambuh
|
manombo |
kami
|
hami |
kamu
|
hamu |
kandungan
|
tabutabu, kandungannya – tabutabuna |
karena
|
alana |
kasih
|
lehon, kekasih – hallet, kasihan – asi |
kasur
|
podoman |
kata
|
hata, dok ; katakan – hatahon, dokhon; sepatah kata – sangkambaba; katakan - dok, paboa; dikatakan – didok; dipaboa |
kau
|
ho |
kawan
|
dongan, kedan |
kawin
|
sohot, mengawinkan – pasohot, perkawinan – parsohotan; berrumah tangga – marhasohotan |
kaya
|
mora; berada – mamora |
kebenaran
|
sintong, kebenaran yang tak perlu dikatakan – hata hehem |
kecil
|
metmet, hetek, saling menganggap rendah – masihetehi; sebagian kecil-punsu tali; masa kecil (anak2) –gelleng |
kedai
|
lapo, kode |
kejut
|
hiap, terkejut – tarhiap |
kejut, terkejut, cemas
|
muningan, boasa muningan ho hasian |
kekasih, pacar
|
hallet |
kelahi
|
bada, berkelahi – marbadai |
kelapa
|
harambir |
keluar
|
haruar |
kemarin
|
nantoari |
kembar
|
silinduat |
kenal
|
tanda, terkenal – bongal |
kendala
|
abat, abat-abat- berbagai rintangan |
kepala
|
ulu, simanjunjung |
kerabat
|
ampara (sisolhot) |
keras
|
pir, terlalu keras – papirhu |
keriap
|
gulmit, manggulmit |
kering
|
hasang, mahiang |
keringat
|
hodok, keringatan – hodohan |
kerja
|
ula; bekerja – mangula; kerja keras – todos; kerjakan ulus, pekerjaan – ulaon; gotong royong – mangarumpa |
keruh
|
litok; litok aek di jae tingkirhon tu julu – keruh air di muara, lihat ke hulu |
ketika
|
andorang, hatiha |
keturunan
|
pinompar, pomparan |
kilat
|
hillong, mengkilat – marhillong |
kira
|
rimpu, rippu; kirakira – hirahira, kukits – hurimpu |
kirim
|
tongos, mengirim – manongos |
kodok
|
tohuk, tojak |
kosong
|
rumar, harus dihabiskan – ingkon rumar do i |
kuat
|
gogo, togar |
kukuh
|
togu |
kulit
|
hulinghuling, kalimat tanya untuk suatu tekateki – hulinghuling ansa, jawabannya ansa, atau hutisa |
kumpul
|
lolo, berkumpul – marlolo; hadirin – loloan |
kusut
|
rundut |
koreksi, perbaiki
|
pature; marsipatureturean |
kuda
|
hoda |
kumpul
|
pungu; berkumpul – marpungu; kumpulkan punguhon |
kunjung
|
topot, mengunjungi – manopot |
kurang
|
hurang; kekurangan – hahurangan |
kusut
|
rundut |
kutuk
|
sapata – bura |
ladang
|
hauma; berladang – marhauma |
lagi
|
dope, muse |
lagu
|
logu, marlogu sada, marlogu dua- ende |
lah
|
ma, nian – baenma, unang manian |
lahir
|
bila yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg lahir perempuan disebut sorang |
laki
|
baoa, lakilaki – dolidoli |
lalai
|
lalap |
lalat
|
lanok |
lalu, berlalu
|
salpu |
lampias
|
sombu, melampiaskan rindu – pasombu sihol |
langsung
|
tidak menunggu-nunggu – pintor |
lapang
|
tardas, lapangan rumput – adaran |
lapar
|
male, kelaparan – haleon |
lari
|
lojong, berlari – marlojong; lari terbirit-birit – lintun |
lawan
|
alo, dugu, maralo, mardugu-melawan |
layu
|
malos, mabap |
lepas
|
talhus |
lepau, kedai
|
lapo |
lepek, basah kuyup
|
tonu |
lembu jantan
|
jonggi |
lempar
|
sampat, lemparkan – sampathon, dilemparkan – disampathon |
lenggang
|
ambe, berdendang – mangambe |
lengkap
|
timpas |
lengket
|
longkot, lepas – longkang |
lengkuas
|
halas; tuhor jolo halas i asa mangalompa itom |
lewat
|
lewat –bolus; , melewati mamolus; dilewati – dibolus; lewat (waktu) – bolus |
iar
|
riar, hijang, unto boruboru na riar (hijang) |
liat, kaku
|
jogal |
licin
|
sulandit tergelincir – tarsulandit |
lidah
|
dila, abas, albas, mangabas – melambai, mangalbas |
lihat
|
bereng, tingkir |
liur
|
tijur, ijur, manijuri – meludahi |
lima
|
lima |
limpah
|
arar, marhuarar -berlimpah |
lonceng
|
hulingkuling |
lompat
|
timbung; melompat – manimbung; tollu, manollu – melompat kebawah |
ludah, air liur
|
tijur |
luncur
|
runsur |
lurus, jujur
|
tigor, manigor, hatigoran, partigor, patigorhon panigoran |
lutut, dengkul
|
ulu ni tot |
mahal
|
arga, arga do bona ni pinasa |
main
|
meam, permainan – parmeaman |
maju (agung, timbul, berjaya)
|
timbul |
makan
|
allang; pangan; makanan – panganon, allangon; sipanganon |
makmur
|
duma, maduma; kemakmuran – hadumaon |
malam
|
borngin |
malas
|
age, bermalas-malasan – mageage, measeas |
malu
|
ila; memalukan – pailahon; saling memalukan – marsipailaan; urak, malu aku – murak ahu; dipermalukan – dipaurak; tarurak, paurakhon, haurakon |
mampet, macet
|
sundat |
mandi
|
maridi, mandi diluar – martapian |
manis
|
tonggi, terlalu manis – patonggihu, paling manis – tumonggi |
mati
|
mate, monding, parjolo; mati tiba2 – tidas, menghembus nafas – tos hosa; mati tenggelam – mogap |
minta
|
ido, meminta – mangido, permintaan – pangidoan |
muka(bagian tubuh)
|
bohi |
muncul
|
mullop, muncul berulang-ulang – mullopullop |
pemamah biak
|
sigagat |
mama inang
|
inong |
manusia
|
jolma, manisia |
masak
|
lompa, memasak – mangalompa; masak dengan asam saja – ura, yang dimasak dengan asam – naniura |
masak (buah)
|
mabe, malamun |
masih
|
dope, masih ada – adong dope |
masuk
|
bonggot, tempat masuk – habongotan |
mata
|
mata, simalolong; mata air – pansur |
mau
|
olo, saya mau – olo do ahu |
melata
|
manginsir |
mentah
|
tata; martata sumping -tersenyum |
merah
|
rara |
mereka
|
nasida |
mimpi
|
nipi, pemimpi – parnipi |
minum
|
inum |
minyak
|
miak; maiakna ma jo panggorengna |
miskin
|
pogos; melarat – lea pogos |
mudah
|
mura, mudah – mudahan – mudahan, semoga anggiat |
mulut
|
baba, sepatah kata – sangkambaba |
musuh
|
tihus, manihus – mengejar musuh |
muncul
|
mullop |
murtad
|
tundal, panundalan – kemurtadan, panundalan manginsobut tu ho |
nafsu
|
pangimbung, pangimbungna – nafsunya |
naik
|
nangkok |
nakal
|
tilhang, jekjek |
nangka(buah)
|
pinasa |
nanti
|
annon |
nasib
|
siahapon |
nasihat
|
soso, kunasihati – husosoi |
naung (teduh)
|
ingan, bernaung – maringan |
nikah, menikah
|
untuk lakilaki mangoli, pelakunya pangoli, untuk perempuan muli, yang dinikahi – nanioli, menikah kembali – imbangna , panoroni |
nyanyi
|
ende; bernyanyi – marende; nyanyi cinta – ende ende arur |
nyata
|
nata; terbuka, jelas – tedak; terus terang tidak sembuny2 atau berpura-pura – sitedak rupa siboto goar |
nyeri
|
borit |
obat, mengobati
|
mandaoni |
oleh
|
oleh karena itu – angkup ni i |
olok
|
rehe memperolok – mangarehe, contoh birong gelek, sirara obuk, sihariting mosok dll |
orang
|
halak; jolma |
pacar
|
hallet |
padang gurun
|
halonganan |
pahat
|
lotik |
pakaian
|
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit, parabiton. Abit na arga do pinangkena i Nang pe rintik ibana, alai tong do diabiti bondana i.Painte jolo diabithon mandar na i. Angka ina do disuru mangabiti ina na monding iingkon marabit do angka namarbaju parhobas i asa denggan |
paku
|
labang |
palsu, menyimpang dari kenyataan
|
lipe, pinatureture, emas palsu – suasa |
panen
|
gotil; memanen – manggotil |
panggil, undang
|
jou, saling memanggil – masijouan; undangan joujou |
pangkal
|
bona |
pangku
|
abing,abingan-pangkuan, diabing-dipangku , mangabing-memangku. Abing ma jolo anakmi asa pasusu. Diabingan ni inana I do ibana modom. Diabing ma anakna I huhuty dipasusu. Boasa ho mangabing anakmi, tudia horoha inantam |
pantang
|
subang, orang yang mempunyai pantangan – parsubang; menjadi pantangan – tarsubang |
pantas, bagus, cocok, pas
|
tama; une – naung une ma sude na binahenmi |
parit
|
bondar |
pasar
|
onan |
patah, rusak
|
matopik |
patut
|
tama |
payudara
|
tarus, putting payu dara – ulu ni tarus; manarus – menyusu; patarushon – menyusui; adop |
pedih
|
ngotngot |
pemimpin, panggilan untuk
penghormatan
|
raja |
pendek
|
jempek |
pengumuman
|
tingting; mengumumkan – martingting |
penuh
|
gok; dipenuhi – dipasiat – dipasiatma pangidoanki |
pepaya
|
botik |
perahu
|
solu, berperahu – masisoluan |
peraturan, hukum
|
patik |
percaya, dapat dipercaya
|
bontor |
percik percikan
|
pispison |
perempuan
|
boru |
periuk
|
hudon |
perjanjian
|
padan |
perkakas tenun
|
sabang |
perlu
|
ringkot, mangaringkothon |
pernah
|
hea; tidak pernah – ndang hea |
permisi
|
santabi |
perut
|
boltok |
pesan
|
tona |
pesta, rapat
|
lolo; berkumpul – marlolo; kumpulan – loloan |
peti mati
|
abal-abal |
petuah
|
pitua, pitua nitabas ingkon jumolo disiup |
pijat
|
dampol |
pilih
|
pillit; memilih calon istri – mangaririt, pemilih calon istri – pangaririt |
pindah
|
morot, morot tu na asing |
pinta
|
tami, meminta – manami |
pintar
|
bistok |
pintar
|
malo; belegak pintar – pamalomalohon |
piring
|
pinggan |
pisah
|
sirang |
pisau sadap
|
agat, tukang sadap – paragat |
potong
|
tanggo, memotong ( dengan parang) – mananggo |
pudar
|
sosa |
pukul
|
balbal, dipukuli – dibalbali |
pulang
|
mulak, pulang kerumah – mulak tujabu |
pundak
|
abara |
pungut
|
ain |
putih
|
bontar |
putus
|
tos, matos; memutuskan – manotos; manotosi |
rahasia umum
|
hata haurahon |
rajin
|
ringgas |
ramai
|
torop |
rantau
|
ranto, ratto, pangantantoan |
rapat, musyawarah
|
rapot |
rasa
|
taon – dirasa ditaon, merasakan – manaon; mengalami duka cita – marsitaonon; sependeritaan – sapartinaonan |
rasa
|
ahap; dirasa – diahap; penderitaan – parniahapan; roha; perasaannya – rohana; terge, manerge, diterge rasa dai, enak rasanya, tabo daina, dirasai – didai |
rasa
|
dai, enak rasanya, tabo daina, dirasai – didai |
rasa
|
roha, kurasa – huroha |
rela
|
pos, rela hati – pos roha |
rendah
|
hetek; rendah hati – serep roha |
rindu
|
sihol; merindu – masihol |
rintangan
|
abat-abat |
rumah
|
sopo, jabu, bagas |
rumput
|
duhut, merumputi – manduhuti, marbabo, mambaboi |
rusak
|
sega, merusaki – manegai |
saat
|
uju, saat ini – uju on; ombas, saat ini – di ombas on |
sabar, bersabar
|
saep |
sahabat
|
aleale |
saja
|
ondeng, sambing |
sajak
|
ardang, pangardang – pembuat sajak |
sakit
|
hansit, sakit sekali – hansit nai; borit; menyakitkan – naboritan |
sakit
|
sahit, sedang sakit – marsahit |
salam (tangan)
|
jalang |
salam selamat, sejahtera, teguh
|
horas |
sama
|
dos, sama rata – ris |
samar, menyamar
|
tinda, patinda rupa |
sampai
|
sahat, ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro dina saonari, sahat tu sadarion, rasirasa nuaeng; sampai mati – rasirasa mate |
sangat
|
pala, apala, sapala; sangat panjang – apala ganjang |
sangat
|
sai, sangat-sangat – mansai, sangat gampang – sai mura, sangat-sangt cantik – mansai uli |
sanggup
|
tolap, tolap gogo; yang aku sanggup – tolap au |
santun
|
donda |
sarong
|
mandar |
satu
|
sada |
sawah
|
saba |
saya
|
ahu, iba |
sebar, serak, tersebar
|
marserak, menyebarkan – paserakhon; parserahan – tempat yang tersebar |
sebelas
|
sampulu sada |
seberang
|
ipar; menyeberang – taripar, menyeberangi sungai – manaripari batang aek |
sedia
|
tupa; menydiakan patupahon |
sedia, siap
|
rade, sudah sedia – nungga rade, disiapkan, disediakan – diparade |
segera, tergopohgopoh
|
busbus, menggugurkan kandungan – busbushon |
segi
|
suhi, bersegi-segi – marsuhisuhi |
sekaligus
|
huhut |
sekarang
|
nuaeng, saonari |
selamat, pelihara
|
ramot, menyelamatkan, memelihara – mangaramoti |
selesai
|
sae,sidung, sudah selesai nungga sae; pasidunghon – menyelesaikan; penyelesaian -pansidungi |
selimut
|
ulos |
semak
|
somak |
semangat
|
simangot |
sembilan
|
sia |
sembunyi, tersembunyi, tersumbat
|
solpa |
sempat
|
sanga, menyempatkan – pasangahon; kusempatkan – husangahon |
senja
|
botari |
sembur
|
bursik, disemburkan – dibursikhon |
sempurna
|
tang |
semua
|
luhut, saluhut, semuanya – saluhutna; sude, semuanya – sasudena |
semut
|
porhis |
sengat
|
doit, menyengat – mandoit |
seperti
|
songon |
sepi, sendiri
|
punjung, – mati tak ber anak – mate punjung; tersisih – tarpunjung |
sepuluh
|
sampulu |
sesak
|
ponjot |
sesal
|
humordit |
serak, jatuh berserakan
|
abur, diamburhon, mangamburhon, maramburan, marabur, marabur-abur. Abur do eme na inoanna i. diaburhon do indahan na di piring na I ala ni murukna. Holan ibana do mangamburhon arta ni amana i. Maramburan do baras sian karung na matombuk i. Marabur do ilu sian mata ala ni ngotngotna |
seru (kata seru)
|
ate |
serupa
|
suman |
siang
|
arian |
siap, sedia
|
rade, sudah siap – nungga rade |
sifat
|
bangko, tibas |
silau
|
sillak, marsilak; kemilau – sumillak |
silsilah
|
tarombo, partuturan |
sinar
|
sondang, rondang (bulan) |
sirih
|
napuran, napuran tanotano |
sobek
|
ribak – dirobek – ribakhon, menjadi sobek maribak |
sopan
|
pantun, bersopan-sopanan – marhapantunon |
suara
|
soara |
subur, memberikan hasil yang baik
berkembang biak dengan baik
|
sinur |
sudah
|
nga, nungga, sudah datang – nungga ro |
suka, rajin, bersemangat
|
girgir; tung mansai girgir do ibana na markarejo i |
sumpah
|
tolon – bersumpah – manolon, patolonhon |
sungai
|
binanga, batang aek |
susah
|
susa, jangan sampai susah kita– sotung susa hita |
tabah, tekun
|
benget |
tabung bambu
|
abal-abal |
tahu
|
boto |
taman
|
porlak |
tambah
|
tamba, lam; tambah kuat – lam gogo |
tampar
|
pastap |
tanaman
|
suansuanan |
tangan
|
tangan |
tangkap (maling)
|
barobo |
tanya
|
sungkun, pertanyaan – sungkunsungkun, muningan; saling bertanya – masisungkunan |
tatap
|
tatap; menatap – manatap |
tawa
|
engkel, marengkel, mengkel, mengkelengkel, terbahak-bahak – mengkel suping, saling menertawakan – masiparengkelan |
tebang
|
taba, kayu itu ditebang – ditaba hau i |
tebing
|
tolping |
tega
|
hum ; tega hati – hum roha |
tegap
|
togos |
tegar
|
tohom |
teguh
|
togu |
teguk
|
dorguk |
tekateki
|
ansa-ansaan |
tekun (tabah)
|
benget |
telan
|
bondut |
telanjang
|
saesae, marsaemara, salangsalang |
telur
|
pira; tolor; buah pelir pirapira; bertelur – marpira |
teman
|
dongan; teman membuat kita berharga – dongan do hatotoga |
tembakau
|
timbaho |
temu
|
jumpang, domu; bertemu – pajumpang, mardomu; pertemuan – pardomuan |
tempat
|
ingan, inganan; tempat tidur – podoman |
tenang
|
pos, tenang hatimu – pos roham |
tengah
|
tonga |
tenggelam
|
bonom |
tenggen, setengah mabuk
|
mordong |
tengok
|
tingkir |
tentu
|
tontu, ate, men-iakan/meyakinkan – antong; meminta persetujuan – ate, memastikan tontu |
tepat
|
topet |
tepuk tangan
|
marlapaklapak (martolap) |
tepung beras
|
nitak, nitak gurgur ( tepung beras jang lembut) |
terang
|
tiur; torang; terang bu;an – rondang ni bulan i |
terbang
|
abang, habang |
terbalik
|
tundal |
terbang
|
habang |
terbirit-birit
|
lintun |
terbit
|
poltak (bulan); binsar (matahari) |
terbuka (jelas)
|
tarngap |
terima
|
jalo, menerima – manjalo, terima kasih – mauliate |
ternak
|
pinahan, ternaknya gemuk2 – pinahanna pe mokmok |
tiang penyanggah
|
panangga |
tidak
|
ndang, tidak ada – ndang adong; tidak ada – soada, Soada na hurang diibana |
tidur
|
modom, podoman-kasur; tertidur – tarnono; tidur nyenyak – renge modom |
tiga
|
tolu |
tikar
|
ampe |
timah hitam
|
simbora |
timbang
|
antan, menimbang-nimbang – mangantan; timbang,perkiraan – rajum, dipertimbangkan – dirajumi |
timbul
|
timbul |
timur
|
habinsaran |
tinggi
|
timbo |
tinta
|
mangsi |
tording
|
peraturan |
tuak
|
tuak na tonggi, tuak na pang, tuak tangkasan |
tuan rumah (pemilik acara yang
bertanggung jawab)
|
suhut |
tujuh
|
pitu |
tuli
|
nengel |
tulis
|
gurit, tuliskan – gurithon; surat, menulis – manurat, tuliskan – surathon |
tumpah
|
sabur |
tunda, menunda
|
mahilolong |
tunggu
|
ima, inte, paima, painte, ditunggu – dipaima, dipainte, tunggu dulu – inte ma jolo |
tunjuk
|
tida, patidahon |
tuntun
|
togu, menuntun – manogu, manogunogu |
turun
|
tuat; keturunan – pinompar, pomparan, rindang |
uang
|
hepeng, humisik |
ubi, ubi kayu
|
gadong |
ujung
|
ujung |
ulak
|
kembali, paulak – kembalikan |
ungkap, terungkap
|
tardas |
upah
|
upa |
usai
|
simpul, sae |
usir
|
bali, mengusir -pabali |
wajah, muka
|
bohi |
waktu
|
tingki, tikki ; zaman dahulu –tingki na galia; hatiha |
warisan
|
arta pusaka X paneanon (ima kuasa na dohot paksa |
wibawa
|
tunggun, sanggam |
abang
|
abang
angkang
|
abg
(anak baru gede)
|
bajarbajar,
siuoruor
|
ada
|
adong,
ada, tidak ada-soada
|
adik
|
adik
lakilaki - anggi
|
adop
|
hadap;
maradophon
|
adu
|
alu,
aluhon – adukan, dialuhon – diadukan, mangalualu –
mengadu nasib
|
agak
|
tar;
agak cantik – tar uli
|
agap
|
tawa
terbahak-bahak
|
air
|
aek;
air terjun – sampuran, air mata – ilu, menetes air
mata – manetek ilu; basah – maraek
|
ajak
|
togi,
mengajak manogi, ajaklah – togihon, pemimpin – partogi
|
ajimat
|
parsimboraon,
simbora parlapikon
|
aku
|
ahu;
mengakui – marhatingkoshon
|
alot
|
jogal
|
amat,
mengamati
|
tillik;
manilik, maniliknilik
|
ampat
|
opat
|
andai
|
molo,
andai kata bisa – molo boi nian
|
angin
|
alogo
– angin ribut – ampilas
|
antar
|
taru;
antarkan – taruhon
|
antuk
|
ondok,
mengantuk mondokondok
|
apa
|
aha;
mengapa – mahua, apapun – lan
|
apel
|
tandang,
pergi ke rumah gadis untuk pacaran – martandang
|
appear
|
agar;
appearance – agar, bagak, dorang, jeges, jagar, lago, uli
|
arah
|
odong,
dipaodong – diarahkan; dompak, dompak hambirang – arah
kiri, dompak siamun arah kanan; dihadapi –didompahi;
diarahkan – dijuju
|
arang
|
agong
|
arti
|
lapatan,
artinya – lapatanna
|
asam
|
igar,
rudang; terlalu asam – maigarhu; jeruk asam – unte
rudang
|
asap
|
timus,
berasap – martimus
|
asing
|
duru;
diasingkan – sipaduruon
|
atap
|
tarup
|
atur
|
ture,
mengatur – pature, palsu – pinatureture; aturan –
ruhut; aturan peradatan – ruhut ni paradaton
|
awas,
jaga
|
ramot,
mengawasi, menjaga – mangaramoti
|
ayah
|
amang
|
ayo
|
tole,
ayo lah , tole
|
bagaimana
|
beha,
boha, apa yang harus dikerjakan – beha bahenon, boha bahenon
|
bagus
|
jeges
|
bahas
|
uhal,
membahas, manguhal, menganalisa
|
bahaya
|
mara;
ditimpa bahaya – marmara, tempat bahaya – parmaraan
|
bahu
|
abara,
diabarai, mangabarai, parsitangkingon. Diabarana i do dibahen
siboanonna i. Diabarai ibana do sude harugian i. Ibana do
mangabarai sude ulaon i.
|
baik
|
denggan,
diperbaiki – dipadenggan, padengganhononhon
|
bajak
|
tinggala
|
baju,
pakaian
|
abit
|
bakar
|
tutung;
terbakar – matutung; heater (pembakaran) – tataring
|
bangun
|
dungo
|
banyak
|
torop,
godang, banyak yang kamu tahu – godang parbinotoanmu, sangat
banyak – bahat nai; banyak orang – torop jolma; banyak
orang – torop jolma; kebanyakan -pagodanghu
|
bapa,
ayah
|
amang
|
barang
dagangan
|
boniaga
|
batang
|
kambona,
sebatang – sangkambona
|
bayar
|
garar,
kubayar – hugarar, membayar – manggarar
|
baur
|
saor,
berbaur – marsaor
|
bebek
|
bibi
|
bekal
|
borhatborhat
|
bekas
|
tihas
|
bela
|
tutur,
pembela – panuturi, memembela – manuturi
|
belakang
|
pudi;
terbelakang – parpudi; dibelakang – dipudi;
dibelakangi – ditundali
|
beli
|
tuhor,
membeli – manuhor, di beli – nituhor
|
benar
|
tingkos,
toho; membenarkan – marhatohohon; tutu; sebenarnya –
antong
|
benih
|
boni
|
benjol
|
punil,
boasa punil bohim, marbadai do ho?, berbenjolbenjol –
marduguldugul
|
bentak
|
songgak;
dibentaki – disonggahi; saling mementak –
masisonggahan
|
bentang
alam
|
hajangkajang
|
berangkat
|
borhat
|
berat
|
borat;
keberatan – haboratan
|
berdiri
|
tindang,
jongjong
|
berhenti
|
sohot,
maradian
|
beri
|
lehon;
memberi – mangalehon
|
beringin
|
jabijabi
|
berkas,
bungkus
|
borhos;
seberkas – samborhos
|
berkat
|
pasupasu
|
bersama-sama
|
rampak,
rampak do sibenet dohot lae na i
|
bersih
|
ias,
bersihkan – paias; dengan jujur – ias ni roha
|
bertambah,
ganda
|
more
|
besar
|
balga;
lebih besar – balgaan; terbesar – umbalga; jalan besar
– dalan balobung; besar – bolon, terlalu besar –
pabolinhu
|
besok
|
sogot,
besok lusa – sogot haduan
|
bidan
|
sibasoh
|
bijak
|
ampa,
bahasa ladang – arda diladang; bahasa bijak – ampa
ardang;
|
bijaksana
|
bisuk
|
bilang
|
dok;
yangdikatakan (dibilang) – pandok; katakan – dokkon
|
bimbing
|
togu,
membimbing – manogu
|
bingung
|
bojok,
(heran) longang, maoto (oto)
|
bisik
|
husip;
husiphon ma tu ahu aha do na dibagasan roham
|
bohong
|
gabus;
berbohong – margabus; pembohong – pargabus
|
buah
|
parbue
|
bual
|
buras,
kombur; berbual – markombur
|
buang
|
ambolong,
ambolonghon; pembuangan – panduduron
|
bujuk,
mohon
|
elek,
elekelek, bujukan – pangelek, membujuk – mangelek
|
buka
|
buka,
buha
|
bukit
|
robean,
robean na timbo (dolok)
|
bulan
|
bulan,
bulan tula – bulan purnama?
|
bulat
|
tingko,
gonong
|
bumi,
dunia
|
portibi,
hasiangan
|
bundar
|
tingko,
lunjung
|
bunuh
|
pamate,
pembunuhan berencana – todos, pusa
|
bunyi
|
huling
(kuling); berbunyi –mangkuling; lonceng – hulingkuling
|
burung
|
pidong;
pidong patiaraja; pidong sigak; pidong imbulubuntal; amporik;
pidong araroma; pidong lote – burung puyuh
|
buta
|
pitung,
mapitung
|
cabut
|
bubut,
mambubut, mencabut, mangurati; borgat (cabut untuk
tumbuh2an, bersama akarnya); maborgat – tercabut; mamborgat
– mencabut
|
cakar
|
tambirik,
|
cape
|
loja
|
cari
|
lulu,
lului; mencaricari – lulululu, mencari – mangalului
|
cecer,
serak
|
sabur
|
cekatan
|
bontis
|
cela,
raib
|
tihas
|
cepat
|
tibu
|
cerdik,
bijaksana
|
bisuk
|
cerita
|
torsa,
torsatorsa, cerita rakyak – turiturian
|
ceroboh,
keras kepala, suka melawan
|
tois
|
cicak
|
boraspati
|
cicip
|
dai,
rasakan – daihon
|
cincang
|
tanggo,
mencincang – mananggoi – sangsang
|
cinta,
kasih
|
holong
|
cium
|
umma,
mangumma, masiummaan, masiummaummaan – bercium-ciuman
|
coba,
dicoba
|
disuba
|
cubit
|
gotil,
unang sai gotil anggimi
|
cukup
|
sae
|
cuci
|
buri,
air pencuci – aek pamurion
|
curi
|
tangko;
mencuri – manangko
|
dahi,
muka, wajah
|
bohi
|
dagangan
|
boniaga,
tigatiga; marboniaga – berdagang; parboniaga –
pedagang, dagangan – tigatiga, berjualan – martigatiga
|
daki,
mendaki, naik, menanjak
|
nangkok,
mendaki ke bukit – nangkok tu dolok
|
dalam
|
bagas
|
danau
|
tao
|
dapat
|
dohar,
didapat, diperoleh – mandohar
|
dari
|
sian,
dari situ – sian i
|
datang
|
ro,
sudah datang – nga ro, nungnga ro
|
daun
|
bulung,
daun beringin – bulung ni hariara
|
debat
|
sinambul,
tukang debat – parsinambul
|
dekat
|
jonok
|
delapan
|
ualu
|
dengar
|
bege,
didengar – dibege
|
dengkul,
lutut
|
dugul,
ulu ni tot, mendengkuli – mandugul
|
depan
|
jolo,
ke depan – tujolo, masa yang akan datang – tujoloan,
dahulu – najolo, pertama – parjolo
|
deras,
lebat
|
dobar;
mansai dobar do parbue ni pinasa i; dobar do udan i
|
derita,
penderitaan
|
siaginon,
parniahapan
|
desak
|
abuk,
diabuk, mangabuk, mabuk, pangabuk. Unang sai abuk ibana
|
dia
|
ibana
|
diam
|
sip,
hehem, pendiam – sijalo sipsip
|
didih
|
gurgur,
mendidih – magurgur
|
dingin
|
ngali
|
doa
|
tangiang;
tabas
|
dua
|
dua,
duabelas – sampulu dua
|
duga
|
agak
– sura
|
dunia
|
portibi
|
ejek
|
ehet,
mangehet
|
elang
(burung)
|
lali
|
emas
|
sere,
emas palsu – suasa
|
embun
|
ombun
|
enak
|
tabo;
tabo ma lompalompa ni inang on; enak didengar – lengenlengen
|
enam
|
onom
|
filsafat
|
risa,
filosofinya – risana; ilmu filsafat – raksa risa
|
gagak
(burung)
|
sigak
|
gali,
telaah
|
uhal;
menelaah – manguhal
|
gampang
|
mura,
sangat gampang – sai nura
|
ganjil
|
geduk
|
gelap
|
holom
|
gema
|
saringar
|
gemetar
|
manggirgir
|
gendong
|
abing,
abin, mangabing, diabing, abingan
|
gerak,
bergerak, mulai melangkah
|
hinsat
|
gerangan
|
ulaning,
apa gerangan – aha ulaning
|
gerimis
|
simbur,
simbursimbur
|
gimana,
bagaimana
|
beha
|
goblok
|
oto
|
guna
|
hasea;
menggunakan – marhaseanghon; memanfaatkan –
mamparhaseanghon
|
gundul
|
saesae
|
habis
|
suda,
habis-habisan – tumpur
|
hajat
|
lolo,
palolo jabu – hajat membangun rumah, hajat melaksanakan
pekerjaan – palolo siulaon; hadirin – loloan na torop;
berkumpul – marlolo
|
hak
|
tohap,
agat; hak milik kita – aganta
|
hambur,
berserakan
|
abur,
diaburhon mangaburhon, maraburan, marabur, maraburabur
|
hanya
|
holan,
hanya sedikit – holan saotik, ondeng
|
hanyut
|
maup
|
haram
|
rumar,
hata rumar – kata kotor, kata yang tidak sopan
|
harap
|
sinta
harapan/citacita – sintasinta, diharapkan – dipasinta
|
hari
|
ari
|
harta
|
agat,
arta, hamoraon, ugasan
|
hasea
|
berguna;
so hasea – tidak beguna; marpahaseang, humaseaan –
lebih berguna
|
hasil
|
omo,
bekerja – mangomo. penghasilan – naniomo
|
hati,
perasaan
|
roha,
senang hati las roha, hatihati – nangetnanget, nanget
|
hebat
|
bongak,
mininggikan diri – pabongakbongakhon
|
hembus
|
ombus
|
henti,
diam
|
so;
berhenti – paso
|
hidup
|
ngolu
|
hijau
|
rata;
menghijau –ratarata
|
hilang
|
mago
|
hitam
|
birong
|
hitung
|
etong
|
hujan
|
udan,
hujan es – ambolas; udan na so hasaongan, alogo na so
hapudian
|
hutan
|
harangan
|
hutang
|
singir
|
hujan
|
udan,
hujan es – ambolas
|
ibu
|
inang,
ibu yang baik hati inang soripada, inanta i, our madam
|
ikan
|
dengke,
ikan mujahir – dengke jair
|
ikat
kepala
|
bulang
|
ikut
|
ihut;
mangihuti; dohot; pengikut – parsidohot; ihit, mengikuti –
mangihiti
|
ilmu
|
raksa,
mangaraksa-berilmu, pengetahuan – pengetahuan
|
indah
|
uli,
betapa indahnya – mansai uli
|
ini
|
on,
seperti ini – songon on
|
injak
|
dege
|
ipar
|
tunggane,
hubungan antara suami dan saudara istri – partungganean
|
istri
|
ripe;
istrinya –ripenai; calon istri – oroan
|
itu,
seperti itu
|
I,
songon i, songon an
|
jadi
|
saut,
gabe
|
jahat
|
jungkat,
berhati busuk – geduk
|
jahe
|
pege
|
jalar
|
insir,
ular menjalar – manginsir ulok
|
jam
|
pungkul,
jam berapa – pungkul piga
|
jambu
batu
|
antajau
|
jampi
|
tabas
|
jangan
|
unang,
jangan sampai – sotung, jangan sampai rusak nanti –
sotung sega annon
|
janggal
|
haduk
|
jantung
|
taroktok;
bukbak taroktokna – berdebar jantungnya
|
jatuh
dabu, madabu, jatuh untuk manusia
|
tinggang
|
jauh
|
dao
|
jawab
|
alus,
menjawab –alusi, dijawab – dialusi, saling menjawab –
masialusan
|
jebakan
|
lupaklupak
|
jejak
|
bogas,
menetapkan langkah (untuk masa depan – pernikahan) –
parbogasan
|
Jelajah
|
adang.
Nungga sude diadangi ibana alai ndang jumpasa
|
jelas,
menjelaskan
|
nalnal,
panalnalhon, patiar; jelas terlihat – tedak, tedak songon
indahan di balanga
|
jelek
|
roa;
terjelek – rumoa
|
jengkol
|
joring
|
jenis,
ragam
|
ragam
|
jernih
|
tio
|
jodoh
|
rongkap
|
jujur
|
tigor
– (tidak jujur) geduk
|
kacau
|
gaor;
kacau balau – sursar
|
kadang
|
sipata
|
kain,
pakaian
|
abit,
diabiti, diabithon, mangabiti, marabit, parabiton
|
kakak/adik(perempuan)
|
ito
|
kaki
|
pat
|
kalau
|
molo
|
kambuh
|
manombo
|
kami
|
hami
|
kamu
|
hamu
|
kandungan
|
tabutabu,
kandungannya – tabutabuna
|
karena
|
alana
|
kasih
|
lehon,
kekasih – hallet, kasihan – asi
|
kasur
|
podoman
|
kata
|
hata,
dok ; katakan – hatahon, dokhon; sepatah kata –
sangkambaba; katakan - dok, paboa; dikatakan – didok;
dipaboa
|
kau
|
ho
|
kawan
|
dongan,
kedan
|
kawin
|
sohot,
mengawinkan – pasohot, perkawinan – parsohotan;
berrumah tangga – marhasohotan
|
kaya
|
mora;
berada – mamora
|
kebenaran
|
sintong,
kebenaran yang tak perlu dikatakan – hata hehem
|
kecil
|
metmet,
hetek, saling menganggap rendah – masihetehi; sebagian
kecil-punsu tali; masa kecil (anak2) –gelleng
|
kedai
|
lapo,
kode
|
kejut
|
hiap,
terkejut – tarhiap
|
kejut,
terkejut, cemas
|
muningan,
boasa muningan ho hasian
|
kekasih,
pacar
|
hallet
|
kelahi
|
bada,
berkelahi – marbadai
|
kelapa
|
harambir
|
keluar
|
haruar
|
kemarin
|
nantoari
|
kembar
|
silinduat
|
kenal
|
tanda,
terkenal – bongal
|
kendala
|
abat,
abat-abat- berbagai rintangan
|
kepala
|
ulu,
simanjunjung
|
kerabat
|
ampara
(sisolhot)
|
keras
|
pir,
terlalu keras – papirhu
|
keriap
|
gulmit,
manggulmit
|
kering
|
hasang,
mahiang
|
keringat
|
hodok,
keringatan – hodohan
|
kerja
|
ula;
bekerja – mangula; kerja keras – todos; kerjakan ulus,
pekerjaan – ulaon; gotong royong – mangarumpa
|
keruh
|
litok;
litok aek di jae tingkirhon tu julu – keruh air di muara,
lihat ke hulu
|
ketika
|
andorang,
hatiha
|
keturunan
|
pinompar,
pomparan
|
kilat
|
hillong,
mengkilat – marhillong
|
kira
|
rimpu,
rippu; kirakira – hirahira, kukits – hurimpu
|
kirim
|
tongos,
mengirim – manongos
|
kodok
|
tohuk,
tojak
|
kosong
|
rumar,
harus dihabiskan – ingkon rumar do i
|
kuat
|
gogo,
togar
|
kukuh
|
togu
|
kulit
|
hulinghuling,
kalimat tanya untuk suatu tekateki – hulinghuling ansa,
jawabannya ansa, atau hutisa
|
kumpul
|
lolo,
berkumpul – marlolo; hadirin – loloan
|
kusut
|
rundut
|
koreksi,
perbaiki
|
pature;
marsipatureturean
|
kuda
|
hoda
|
kumpul
|
pungu;
berkumpul – marpungu; kumpulkan punguhon
|
kunjung
|
topot,
mengunjungi – manopot
|
kurang
|
hurang;
kekurangan – hahurangan
|
kusut
|
rundut
|
kutuk
|
sapata
– bura
|
ladang
|
hauma;
berladang – marhauma
|
lagi
|
dope,
muse
|
lagu
|
logu,
marlogu sada, marlogu dua- ende
|
lah
|
ma,
nian – baenma, unang manian
|
lahir
|
bila
yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg lahir perempuan disebut
sorang
|
laki
|
baoa,
lakilaki – dolidoli
|
lalai
|
lalap
|
lalat
|
lanok
|
lalu,
berlalu
|
salpu
|
lampias
|
sombu,
melampiaskan rindu – pasombu sihol
|
langsung
|
tidak
menunggu-nunggu – pintor
|
lapang
|
tardas,
lapangan rumput – adaran
|
lapar
|
male,
kelaparan – haleon
|
lari
|
lojong,
berlari – marlojong; lari terbirit-birit – lintun
|
lawan
|
alo,
dugu, maralo, mardugu-melawan
|
layu
|
malos,
mabap
|
lepas
|
talhus
|
lepau,
kedai
|
lapo
|
lepek,
basah kuyup
|
tonu
|
lembu
jantan
|
jonggi
|
lempar
|
sampat,
lemparkan – sampathon, dilemparkan – disampathon
|
lenggang
|
ambe,
berdendang – mangambe
|
lengkap
|
timpas
|
lengket
|
longkot,
lepas – longkang
|
lengkuas
|
halas;
tuhor jolo halas i asa mangalompa itom
|
lewat
|
lewat
–bolus; , melewati mamolus; dilewati – dibolus; lewat
(waktu) – bolus
|
iar
|
riar,
hijang, unto boruboru na riar (hijang)
|
liat,
kaku
|
jogal
|
licin
|
sulandit
tergelincir – tarsulandit
|
lidah
|
dila,
abas, albas, mangabas – melambai, mangalbas
|
lihat
|
bereng,
tingkir
|
liur
|
tijur,
ijur, manijuri – meludahi
|
lima
|
lima
|
limpah
|
arar,
marhuarar -berlimpah
|
lonceng
|
hulingkuling
|
lompat
|
timbung;
melompat – manimbung; tollu, manollu – melompat
kebawah
|
ludah,
air liur
|
tijur
|
luncur
|
runsur
|
lurus,
jujur
|
tigor,
manigor, hatigoran, partigor, patigorhon panigoran
|
lutut,
dengkul
|
ulu
ni tot
|
mahal
|
arga,
arga do bona ni pinasa
|
main
|
meam,
permainan – parmeaman
|
maju
(agung, timbul, berjaya)
|
timbul
|
makan
|
allang;
pangan; makanan – panganon, allangon; sipanganon
|
makmur
|
duma,
maduma; kemakmuran – hadumaon
|
malam
|
borngin
|
malas
|
age,
bermalas-malasan – mageage, measeas
|
malu
|
ila;
memalukan – pailahon; saling memalukan – marsipailaan;
urak, malu aku – murak ahu; dipermalukan – dipaurak;
tarurak, paurakhon, haurakon
|
mampet,
macet
|
sundat
|
mandi
|
maridi,
mandi diluar – martapian
|
manis
|
tonggi,
terlalu manis – patonggihu, paling manis – tumonggi
|
mati
|
mate,
monding, parjolo; mati tiba2 – tidas, menghembus nafas –
tos hosa; mati tenggelam – mogap
|
minta
|
ido,
meminta – mangido, permintaan – pangidoan
|
muka(bagian
tubuh)
|
bohi
|
muncul
|
mullop,
muncul berulang-ulang – mullopullop
|
pemamah
biak
|
sigagat
|
mama
inang
|
inong
|
manusia
|
jolma,
manisia
|
masak
|
lompa,
memasak – mangalompa; masak dengan asam saja – ura,
yang dimasak dengan asam – naniura
|
masak
(buah)
|
mabe,
malamun
|
masih
|
dope,
masih ada – adong dope
|
masuk
|
bonggot,
tempat masuk – habongotan
|
mata
|
mata,
simalolong; mata air – pansur
|
mau
|
olo,
saya mau – olo do ahu
|
melata
|
manginsir
|
mentah
|
tata;
martata sumping -tersenyum
|
merah
|
rara
|
mereka
|
nasida
|
mimpi
|
nipi,
pemimpi – parnipi
|
minum
|
inum
|
minyak
|
miak;
maiakna ma jo panggorengna
|
miskin
|
pogos;
melarat – lea pogos
|
mudah
|
mura,
mudah – mudahan – mudahan, semoga anggiat
|
mulut
|
baba,
sepatah kata – sangkambaba
|
musuh
|
tihus,
manihus – mengejar musuh
|
muncul
|
mullop
|
murtad
|
tundal,
panundalan – kemurtadan, panundalan manginsobut tu ho
|
nafsu
|
pangimbung,
pangimbungna – nafsunya
|
naik
|
nangkok
|
nakal
|
tilhang,
jekjek
|
nangka(buah)
|
pinasa
|
nanti
|
annon
|
nasib
|
siahapon
|
nasihat
|
soso,
kunasihati – husosoi
|
naung
(teduh)
|
ingan,
bernaung – maringan
|
nikah,
menikah
|
untuk
lakilaki mangoli, pelakunya pangoli, untuk perempuan muli, yang
dinikahi – nanioli, menikah kembali – imbangna ,
panoroni
|
nyanyi
|
ende;
bernyanyi – marende; nyanyi cinta – ende ende arur
|
nyata
|
nata;
terbuka, jelas – tedak; terus terang tidak sembuny2 atau
berpura-pura – sitedak rupa siboto goar
|
nyeri
|
borit
|
obat,
mengobati
|
mandaoni
|
oleh
|
oleh
karena itu – angkup ni i
|
olok
|
rehe
memperolok – mangarehe, contoh birong gelek, sirara obuk,
sihariting mosok dll
|
orang
|
halak;
jolma
|
pacar
|
hallet
|
padang
gurun
|
halonganan
|
pahat
|
lotik
|
pakaian
|
abit,
diabiti, diabithon, mangabiti, marabit, parabiton. Abit na arga do
pinangkena i Nang pe rintik ibana, alai tong do diabiti bondana
i.Painte jolo diabithon mandar na i. Angka ina do disuru mangabiti
ina na monding iingkon marabit do angka namarbaju parhobas i asa
denggan
|
paku
|
labang
|
palsu,
menyimpang dari kenyataan
|
lipe,
pinatureture, emas palsu – suasa
|
panen
|
gotil;
memanen – manggotil
|
panggil,
undang
|
jou,
saling memanggil – masijouan; undangan joujou
|
pangkal
|
bona
|
pangku
|
abing,abingan-pangkuan,
diabing-dipangku , mangabing-memangku. Abing ma jolo anakmi asa
pasusu. Diabingan ni inana I do ibana modom. Diabing ma anakna I
huhuty dipasusu. Boasa ho mangabing anakmi, tudia horoha inantam
|
pantang
|
subang,
orang yang mempunyai pantangan – parsubang; menjadi
pantangan – tarsubang
|
pantas,
bagus, cocok, pas
|
tama;
une – naung une ma sude na binahenmi
|
parit
|
bondar
|
pasar
|
onan
|
patah,
rusak
|
matopik
|
patut
|
tama
|
payudara
|
tarus,
putting payu dara – ulu ni tarus; manarus – menyusu;
patarushon – menyusui; adop
|
pedih
|
ngotngot
|
pemimpin,
panggilan untuk penghormatan
|
raja
|
pendek
|
jempek
|
pengumuman
|
tingting;
mengumumkan – martingting
|
penuh
|
gok;
dipenuhi – dipasiat – dipasiatma pangidoanki
|
pepaya
|
botik
|
perahu
|
solu,
berperahu – masisoluan
|
peraturan,
hukum
|
patik
|
percaya,
dapat dipercaya
|
bontor
|
percik
percikan
|
pispison
|
perempuan
|
boru
|
periuk
|
hudon
|
perjanjian
|
padan
|
perkakas
tenun
|
sabang
|
perlu
|
ringkot,
mangaringkothon
|
pernah
|
hea;
tidak pernah – ndang hea
|
permisi
|
santabi
|
perut
|
boltok
|
pesan
|
tona
|
pesta,
rapat
|
lolo;
berkumpul – marlolo; kumpulan – loloan
|
peti
mati
|
abal-abal
|
petuah
|
pitua,
pitua nitabas ingkon jumolo disiup
|
pijat
|
dampol
|
pilih
|
pillit;
memilih calon istri – mangaririt, pemilih calon istri –
pangaririt
|
pindah
|
morot,
morot tu na asing
|
pinta
|
tami,
meminta – manami
|
pintar
|
bistok
|
pintar
|
malo;
belegak pintar – pamalomalohon
|
piring
|
pinggan
|
pisah
|
sirang
|
pisau
sadap
|
agat,
tukang sadap – paragat
|
potong
|
tanggo,
memotong ( dengan parang) – mananggo
|
pudar
|
sosa
|
pukul
|
balbal,
dipukuli – dibalbali
|
pulang
|
mulak,
pulang kerumah – mulak tujabu
|
pundak
|
abara
|
pungut
|
ain
|
putih
|
bontar
|
putus
|
tos,
matos; memutuskan – manotos; manotosi
|
rahasia
umum
|
hata
haurahon
|
rajin
|
ringgas
|
ramai
|
torop
|
rantau
|
ranto,
ratto, pangantantoan
|
rapat,
musyawarah
|
rapot
|
rasa
|
taon
– dirasa ditaon, merasakan – manaon; mengalami duka
cita – marsitaonon; sependeritaan – sapartinaonan
|
rasa
|
ahap;
dirasa – diahap; penderitaan – parniahapan; roha;
perasaannya – rohana; terge, manerge, diterge rasa dai, enak
rasanya, tabo daina, dirasai – didai
|
rasa
|
dai,
enak rasanya, tabo daina, dirasai – didai
|
rasa
|
roha,
kurasa – huroha
|
rela
|
pos,
rela hati – pos roha
|
rendah
|
hetek;
rendah hati – serep roha
|
rindu
|
sihol;
merindu – masihol
|
rintangan
|
abat-abat
|
rumah
|
sopo,
jabu, bagas
|
rumput
|
duhut,
merumputi – manduhuti, marbabo, mambaboi
|
rusak
|
sega,
merusaki – manegai
|
saat
|
uju,
saat ini – uju on; ombas, saat ini – di ombas on
|
sabar,
bersabar
|
saep
|
sahabat
|
aleale
|
saja
|
ondeng,
sambing
|
sajak
|
ardang,
pangardang – pembuat sajak
|
sakit
|
hansit,
sakit sekali – hansit nai; borit; menyakitkan –
naboritan
|
sakit
|
sahit,
sedang sakit – marsahit
|
salam
(tangan)
|
jalang
|
salam
selamat, sejahtera, teguh
|
horas
|
sama
|
dos,
sama rata – ris
|
samar,
menyamar
|
tinda,
patinda rupa
|
sampai
|
sahat,
ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro dina saonari, sahat
tu sadarion, rasirasa nuaeng; sampai mati – rasirasa mate
|
sangat
|
pala,
apala, sapala; sangat panjang – apala ganjang
|
sangat
|
sai,
sangat-sangat – mansai, sangat gampang – sai mura,
sangat-sangt cantik – mansai uli
|
sanggup
|
tolap,
tolap gogo; yang aku sanggup – tolap au
|
santun
|
donda
|
sarong
|
mandar
|
satu
|
sada
|
sawah
|
saba
|
saya
|
ahu,
iba
|
sebar,
serak, tersebar
|
marserak,
menyebarkan – paserakhon; parserahan – tempat yang
tersebar
|
sebelas
|
sampulu
sada
|
seberang
|
ipar;
menyeberang – taripar, menyeberangi sungai –
manaripari batang aek
|
sedia
|
tupa;
menydiakan patupahon
|
sedia,
siap
|
rade,
sudah sedia – nungga rade, disiapkan, disediakan –
diparade
|
segera,
tergopohgopoh
|
busbus,
menggugurkan kandungan – busbushon
|
segi
|
suhi,
bersegi-segi – marsuhisuhi
|
sekaligus
|
huhut
|
sekarang
|
nuaeng,
saonari
|
selamat,
pelihara
|
ramot,
menyelamatkan, memelihara – mangaramoti
|
selesai
|
sae,sidung,
sudah selesai nungga sae; pasidunghon – menyelesaikan;
penyelesaian -pansidungi
|
selimut
|
ulos
|
semak
|
somak
|
semangat
|
simangot
|
sembilan
|
sia
|
sembunyi,
tersembunyi, tersumbat
|
solpa
|
sempat
|
sanga,
menyempatkan – pasangahon; kusempatkan – husangahon
|
senja
|
botari
|
sembur
|
bursik,
disemburkan – dibursikhon
|
sempurna
|
tang
|
semua
|
luhut,
saluhut, semuanya – saluhutna; sude, semuanya –
sasudena
|
semut
|
porhis
|
sengat
|
doit,
menyengat – mandoit
|
seperti
|
songon
|
sepi,
sendiri
|
punjung,
– mati tak ber anak – mate punjung; tersisih –
tarpunjung
|
sepuluh
|
sampulu
|
sesak
|
ponjot
|
sesal
|
humordit
|
serak,
jatuh berserakan
|
abur,
diamburhon, mangamburhon, maramburan, marabur, marabur-abur. Abur
do eme na inoanna i. diaburhon do indahan na di piring na I ala ni
murukna. Holan ibana do mangamburhon arta ni amana i. Maramburan
do baras sian karung na matombuk i. Marabur do ilu sian mata ala
ni ngotngotna
|
seru
(kata seru)
|
ate
|
serupa
|
suman
|
siang
|
arian
|
siap,
sedia
|
rade,
sudah siap – nungga rade
|
sifat
|
bangko,
tibas
|
silau
|
sillak,
marsilak; kemilau – sumillak
|
silsilah
|
tarombo,
partuturan
|
sinar
|
sondang,
rondang (bulan)
|
sirih
|
napuran,
napuran tanotano
|
sobek
|
ribak
– dirobek – ribakhon, menjadi sobek maribak
|
sopan
|
pantun,
bersopan-sopanan – marhapantunon
|
suara
|
soara
|
subur,
memberikan hasil yang baik berkembang biak dengan baik
|
sinur
|
sudah
|
nga,
nungga, sudah datang – nungga ro
|
suka,
rajin, bersemangat
|
girgir;
tung mansai girgir do ibana na markarejo i
|
sumpah
|
tolon
– bersumpah – manolon, patolonhon
|
sungai
|
binanga,
batang aek
|
susah
|
susa,
jangan sampai susah kita– sotung susa hita
|
tabah,
tekun
|
benget
|
tabung
bambu
|
abal-abal
|
tahu
|
boto
|
taman
|
porlak
|
tambah
|
tamba,
lam; tambah kuat – lam gogo
|
tampar
|
pastap
|
tanaman
|
suansuanan
|
tangan
|
tangan
|
tangkap
(maling)
|
barobo
|
tanya
|
sungkun,
pertanyaan – sungkunsungkun, muningan; saling bertanya –
masisungkunan
|
tatap
|
tatap;
menatap – manatap
|
tawa
|
engkel,
marengkel, mengkel, mengkelengkel, terbahak-bahak – mengkel
suping, saling menertawakan – masiparengkelan
|
tebang
|
taba,
kayu itu ditebang – ditaba hau i
|
tebing
|
tolping
|
tega
|
hum
; tega hati – hum roha
|
tegap
|
togos
|
tegar
|
tohom
|
teguh
|
togu
|
teguk
|
dorguk
|
tekateki
|
ansa-ansaan
|
tekun
(tabah)
|
benget
|
telan
|
bondut
|
telanjang
|
saesae,
marsaemara, salangsalang
|
telur
|
pira;
tolor; buah pelir pirapira; bertelur – marpira
|
teman
|
dongan;
teman membuat kita berharga – dongan do hatotoga
|
tembakau
|
timbaho
|
temu
|
jumpang,
domu; bertemu – pajumpang, mardomu; pertemuan –
pardomuan
|
tempat
|
ingan,
inganan; tempat tidur – podoman
|
tenang
|
pos,
tenang hatimu – pos roham
|
tengah
|
tonga
|
tenggelam
|
bonom
|
tenggen,
setengah mabuk
|
mordong
|
tengok
|
tingkir
|
tentu
|
tontu,
ate, men-iakan/meyakinkan – antong; meminta persetujuan –
ate, memastikan tontu
|
tepat
|
topet
|
tepuk
tangan
|
marlapaklapak
(martolap)
|
tepung
beras
|
nitak,
nitak gurgur ( tepung beras jang lembut)
|
terang
|
tiur;
torang; terang bu;an – rondang ni bulan i
|
terbang
|
abang,
habang
|
terbalik
|
tundal
|
terbang
|
habang
|
terbirit-birit
|
lintun
|
terbit
|
poltak
(bulan); binsar (matahari)
|
terbuka
(jelas)
|
tarngap
|
terima
|
jalo,
menerima – manjalo, terima kasih – mauliate
|
ternak
|
pinahan,
ternaknya gemuk2 – pinahanna pe mokmok
|
tiang
penyanggah
|
panangga
|
tidak
|
ndang,
tidak ada – ndang adong; tidak ada – soada, Soada na
hurang diibana
|
tidur
|
modom,
podoman-kasur; tertidur – tarnono; tidur nyenyak –
renge modom
|
tiga
|
tolu
|
tikar
|
ampe
|
timah
hitam
|
simbora
|
timbang
|
antan,
menimbang-nimbang – mangantan; timbang,perkiraan –
rajum, dipertimbangkan – dirajumi
|
timbul
|
timbul
|
timur
|
habinsaran
|
tinggi
|
timbo
|
tinta
|
mangsi
|
tording
|
peraturan
|
tuak
|
tuak
na tonggi, tuak na pang, tuak tangkasan
|
tuan
rumah (pemilik acara yang bertanggung jawab)
|
suhut
|
tujuh
|
pitu
|
tuli
|
nengel
|
tulis
|
gurit,
tuliskan – gurithon; surat, menulis – manurat,
tuliskan – surathon
|
tumpah
|
sabur
|
tunda,
menunda
|
mahilolong
|
tunggu
|
ima,
inte, paima, painte, ditunggu – dipaima, dipainte, tunggu
dulu – inte ma jolo
|
tunjuk
|
tida,
patidahon
|
tuntun
|
togu,
menuntun – manogu, manogunogu
|
turun
|
tuat;
keturunan – pinompar, pomparan, rindang
|
uang
|
hepeng,
humisik
|
ubi,
ubi kayu
|
gadong
|
ujung
|
ujung
|
ulak
|
kembali,
paulak – kembalikan
|
ungkap,
terungkap
|
tardas
|
upah
|
upa
|
usai
|
simpul,
sae
|
usir
|
bali,
mengusir -pabali
|
wajah,
muka
|
bohi
|
waktu
|
tingki,
tikki ; zaman dahulu –tingki na galia; hatiha
|
warisan
|
arta
pusaka X paneanon (ima kuasa na dohot paksa
|
wibawa
|
tunggun,
sanggam
|
tempat = inganan
BalasHapustukar = ganti
terong = tiung
terkapar = galpang